Безацэначны падыход да крэатыўных навучэнцаў практыкуюць у Мірскім дзяржаўным каледжы

Мірскі дзяржаўны каледж, які выпускае ў дарослы свет мастакоў роспісу па дрэве, рэстаўратараў, мастакоў­афарміцеляў, керамістаў і спецыялістаў іншых творчых прафесій, мяжуе сваёй тэрыторыяй з жамчужынай айчыннай гісторыі і архітэктуры — Мірскім замкам. Таму дух творчасці адчуваецца тут паўсюль — у аўдыторыях, калідорах, майстэрнях і нават на прыступках будынка. Падрабязнасці – у матэрыяле карэспандэнта “Настаўніцкай газеты”.

Крыніца творчасці

Напэўна, здорава вучыцца тут, ля самага Мірскага замка. У вольны ад вучобы час гуляць па адноўленым парку, падыхо­дзіць да велічнай будыніны і адчу­ваць, як замак, быццам жывы каменны волат, паблажліва глядзіць на цябе зверху ўніз. Усё дыхае гісторыяй і веліччу, усё натхняе на крэатыў і творчасць. Што за дзеці накіроўваюцца сюды па веды і ўменні? І як працаваць з творчай моладдзю, каб яна здолела раз­віць усе свае найлепшыя чалавечыя і мастацкія якасці? Адрасую гэтыя пытанні выкладчыцы беларускай мовы і літаратуры і адначасова педагогу-псіхолагу Мірскага дзяржаўнага кале­джа Карэліцкага раёна Гродзенскай вобласці Наталлі Бухавец, якая працуе ва ўстанове больш за чвэрць стагоддзя.

— Нашы навучэнцы — гэта дзеці з высокім узроўнем крэатыўнасці і творчасці і часта з невысокім узроўнем інтэлекту. Такі своеасаблівы дысбаланс, — расказвае Наталля Генадзьеўна. — Таму ў рабоце з імі ёсць свае асаб­лівасці. Я шмат працую ў нашым каледжы і ўжо бачу дакладны, сфарміраваны партрэт тыповага навучэнца. Як правіла, нашым дзецям надзвычай цяжка было вучыцца ў школе, яны сутыкаліся там з пэўнай дыскрымінацыяй. На жаль, школьныя настаўнікі лічы­лі іх лянівымі, нервовымі, узбу­джальнымі, а часам і неразумнымі, таму што гэтыя дзеці не падпарадкоўваліся рэгламенту. Равеснікі са свайго боку таксама булілі іх: ты не такі, як мы, выдзяляешся з класа, не падобны да аднакласнікаў. Атрымлівалася, што да канца школьнага навучання нашы будучыя абітурыенты ўпадалі ў лёгкую дэпрэсію, усяго баяліся, бо думалі, што іх абавязкова будуць крыўдзіць. На першых жа занятках у каледжы я прапаную навучэнцам пачаць усё з чыстага ліста, тлумачу, што тут на іх не будуць ціс­нуць за нізкія адзнакі па матэматыцы ці па мове, што можна бу­дзе праявіць свой творчы пачатак напоўніцу.

За пэўны прамежак часу ў Мірскім дзяржаўным каледжы сфарміраваўся ўласны падыход да навучэнцаў. Па словах Наталлі Бухавец, ва ўстанове прымаюць кожнае дзіця без ацэнак, напрыклад, дазваляюць творча выяўляцца праз знешні выгляд. Гэта прадастаўляе моладзі магчымасць для далейшага самавыяўлення. У каледжы такія “нестандартныя” дзеці пачынаюць адчуваць сябе ў бяспецы, адчуваць сябе прынятымі.

Напрыклад, у каледжы ёсць навучэнка, якая фарбуе валасы толькі ў зялёны колер і падбірае адзенне выключна зялёных тонаў. Так яна сябе адчувае, ёй так камфортна. Праўда, як гаво­рыць педагог-псіхолаг, дзяўчынка не разумее, чаму людзі на вуліцы звяртаюць на яе шмат увагі. Такі вось унутрыасобасны канфлікт, калі гаварыць мовай псіхалогіі.

Тэрыторыя камфорту

— Добра зарэкамендавалі сябе групавыя формы работы з навучэнцамі, — працягвае Наталля Генадзьеўна. — Але для вырашэння асабістых праблем падыходзіць толькі кансультаванне. У нас добра атрымліваецца прымяняць для кансультацый інфармацыйныя тэхналогіі. У 2018 годзе на айчыннай платформе я стварыла ўласны блог “Тэрыторыя камфорту”, а калі яго час прайшоў, перайшла з кансультаваннем у Instagram. Каб зацікавіць падлеткаў, размяшчаю ў сацыяльнай сетцы на старонцы Psychostil папулярныя матэрыя­лы і адказваю на пытанні падпісчыкаў.

Часам педагогу-псіхолагу Мірскага дзяржаўнага каледжа даво­дзіцца вырашаць дзіцячыя праб­лемы позна вечарам ці нават ноччу. Па словах Наталлі Бухавец, крызісныя сітуацыі ў навучэнцаў часцей за ўсё здараюцца менавіта ў гэты час сутак.

— Неяк я выступала на семінары перад калегамі і мне задавалі пытанне, чаму я трачу аса­бісты час на работу з навучэнцамі, — усміхаецца Наталля Генадзь­еўна. — Я да гэтага стаўлюся па-іншаму. Калі навучэнцу неабходна мая дапамога, мне прасцей патра­ціць асабісты час і вырашыць праблему, чым пасля разбірацца з наступствамі. Асаб­ліва важна гэта ў плане прафілактыкі суіцыдальных паводзін навучэнцаў. Тут, калі не пачаць дапамагаць навучэнцу адразу, самі разумееце, наступствы могуць быць катастрафічнымі. Лепш я патрачу ноч, але зранку ўсе будуць жывыя і здаровыя. Лічу, што калі педагог-псіхолаг не хоча выдзеліць на дзіцячую праблему асабісты час, то ён выбраў не тую прафесію. Прыходзячы на першыя заняткі з новымі навучэнцамі, я адразу пішу на дошцы свой нумар тэлефона, кантакты сацыяльных сетак і гавару ім, што яны могуць звяртацца да мяне ў любы час.

Самыя частыя пытанні, якія задаюць навучэнцы педагогу-­псіхолагу, тычацца праблем між­палавога ўзаемадзеяння, канфліктаў сярод равеснікаў, сямейных узаемаадносін — канфліктаў з бацькамі. Навучэнцы паступаюць у каледж яшчэ зусім дзецьмі — у 15-гадовым узросце — і пачынаюць тут самастойнае жыццё. Па словах сацыяльнага педагога каледжа Ігара Кадлубая, сёлета з навучэнцаў 1 курса няма нівод­нага дзіцяці з Карэліцкага раёна. Значыць, бацькі далёка, выра­шаць праблемы трэба самому. А самому цяжка.

Трымаць руку на пульсе

Наталля Бухавец шмат працуе з навучэнцамі на прафілактыку залежных паводзін.

— Для ўдзелу ў трэнінгах я набіраю групу першакурснікаў па выніках дыягнастычных даследаванняў, накіраваных на выяўленне рызыкі хімічнай залежнасці, індывідуальных асаблівасцей асобы. Так, у 2020 годзе было выяўлена 9 навучэнцаў, схільных да фарміравання хімічнай залеж­насці, і 9 непаўналетніх, якія маюць высокія паказчыкі ўзбудлі­васці нер­вовай сістэмы, узроўню агрэсіўнасці, унушальнасці. З гэтых падлеткаў была сфарміравана група для правядзення трэнінгавых заняткаў па прафілактыцы залежнасцей. У бягучым навучальным годзе пасля правядзення псіхасацыяльнага анкетавання сфармірую другую трэнінгавую групу з навучэнцаў першага курса, — дзеліцца Наталля Генадзьеўна.

Творчыя падлеткі — асобы вельмі эмацыянальныя. Ледзь што не атрымліваецца — адразу слёзы, прыгнечаны стан, адчай і нават дэпрэсія. Таму зразумела, што Наталля Бухавец праводзіць вялікую работу па прафілактыцы суіцыдальных паводзін навучэнцаў.

Дзяцей, схільных да рызыкі суіцыдальных паводзін, педагог-псіхолаг выяўляе праз дыягностыку.

— Для навучэнцаў 1—2 курсаў мне хапае трох асноўных методык, — расказвае Наталля Генадзь­еўна, — на самаацэнку, схіль­насць да дэпрэсіўнага стану і трывож­насць. Пазней праводжу яшчэ сацыя­метрыю, аднак з нашы­мі творчымі дзецьмі яна бывае не надта паказальнай. Напрыклад, у нас ёсць навучэнка, якая любіць быць адна. Ёй так камфортна, і ёй ніхто не патрэбны. У яе свой асабісты сусвет. Мы нават пасялілі яе ў інтэрнаце ў асобным пакоі. Па выніках сацыяметрыі ў яе не будзе сяб­роў у групе, але яе нельга назваць ізаляванай, ізгоем. Гэта самадастатковы чалавек, з якім сацыямет­рыя не спрацоўвае. Хаця, зразумела, я трымаю руку на пульсе.

Пасля дыягностыкі ідзе што­дзённае назіранне за навучэнца­мі. Да педагога-псіхолага падключаюцца куратары груп, майстры, астатнія педагагічныя работнікі. Як адзначае Наталля Бухавец, алгарытм дзеянняў для кожнага работніка распрацаваны, кожны з іх мае памяткі з апісаннем момантаў, якія павінны насцярожыць у паводзінах падлетка. Механізм у каледжы адпрацаваны. Адначасова маніторацца сацыяль­ныя сеткі навучэнцаў, каб не пра­пус­ціць крык аб дапамозе.

— Хаця і тут трэба быць уважлівым, — працягвае педагог-псіхолаг. — У нас была навучэнка, якая пастаянна малявала карціны на тэму смерці. Я працавала з ёй і бачыла, што рэальнай пагрозы жыццю няма, мы нават запрасілі яе на кансультацыю да ўрача-псіхіятра. Вось такі ў чалавека змрочны вобраз думак, такі свет. Такім чынам, не заўсёды тое, што мы бачым і чуем, з’яўляецца рэальнай пагрозай. А наогул у прафілактыцы суіцыдальных паводзін мы больш акцэнтуемся на каштоўнасці жыцця.

***

Напрыканцы маёй камандзі­роўкі ў Мір Наталля Бухавец з радасцю знаёміць мяне з Мірскім дзяржаўным каледжам, яго навучэнцамі і іх ладам жыцця. Творы мастацтва тут усюды: на сценах і ў калідорах, на паліцах майстэрань і музея. Гасцей на ўваходзе ў каледж вітаюць керамічныя рыцары. А такіх шыкоўных, з густам аздоб­леных люстэрак, як у памяшканнях і ў калідорах установы, я не бачыла за ўсё сваё жыццё. Здаецца, ні адно з люстраў не паўтараецца. Заходзім у керамічную майстэрню да будучых народных майстроў Беларусі. У сонечны вераснёвы дзень пад наглядам выкладчыка яны лепяць з пластыліну фігуркі птушак, яшчарак і пацукоў. Так незаўважна, на кончыках пальцаў, нараджаецца твор і творчасць…

Источник: https://nastgaz.by